Czy nasza pamięć jest bardziej wzrokowa niż słuchowa ?

Wzrokowe, słuchowe lub kinestetyczne profile uczenia się, czyli oparte na doznaniach fizycznych lub emocjonalnych, angażują różne procesy neuronalne. Tylko dzięki przywołaniu nowa wiedza (przechowywana w pamięci krótkotrwałej), czy to z zakresu zmysłów wzrokowych czy słuchowych, może wejść do pamięci długotrwałej. Według Edgara Dale, badacza i profesora w dziedzinie edukacji, po 2 tygodniach zachowujemy :

• 10% tego, co czytamy,
• 20% tego, co słyszymy,
• 30% tego, co zobaczyliśmy,
• 50% tego, co było widziane i słyszane lub demonstrowane,
• 70% poprzez udział w dyskusji lub wykład,
• 90% poprzez doświadczenie lub przeżycie danej sytuacji.

Punkt dotyczący różnych rodzajów pamięci

Istnieją 3 rodzaje pamięci dla mózgu : pamięć wzrokowa, pamięć słuchowa i pamięć kinestetyczna. Najpierw krótko zdefiniujmy te różne rodzaje pamięci

Czym jest pamięć wzrokowa ?

Pamięć wzrokowa to zdolność mózgu do rejestrowania obrazów, kształtów i kolorów. Pozwala nam zapamiętać wygląd rzeczy i ludzi, bierze udział w rozpoznawaniu kształtów i przedmiotów. Pamięć wzrokowa pozwala nam również odnaleźć się w przestrzeni, postrzegać głębię i odległość.

Czym jest pamięć słuchowa ?

Pamięć słuchowa to zdolność mózgu do rejestrowania dźwięków i hałasów. Odgrywa ważną rolę w komunikacji i rozumieniu mowy, w rozpoznawaniu dźwięków i hałasów. Bierze również udział w zapamiętywaniu melodii i piosenek.

Czym jest pamięć kinestetyczna ?

Pamięć kinestetyczna to zdolność mózgu do rejestrowania ruchów i wrażeń oraz do przyswajania informacji o ruchach ciała i związanych z nimi wrażeniach. Pamięć kinestetyczna wykorzystywana jest przy wykonywaniu gestów i ruchów, a także przy uczeniu się nowych umiejętności ruchowych. Bierze również udział w koordynacji i planowaniu ruchów oraz w postrzeganiu pozycji ciała i ruchu w przestrzeni.

Kilka słów o mózgu

Nasze mózgi są fascynujące. W 2013 roku niemieccy i japońscy naukowcy próbowali modelować aktywność mózgu, próbując odtworzyć jedną minutę aktywności mózgu za pomocą jednego z najpotężniejszych dostępnych superkomputerów (była to wówczas^4. najpotężniejsza maszyna na świecie, posiadająca ponad 82 tys. procesorów). Symulacja 1 sekundy aktywności mózgu w czasie rzeczywistym zajęła maszynie 40 minut !

Mózg stanowi od 2 do 3% naszej całkowitej masy i 1/5 dziennego zapotrzebowania na energię. Zawiera on :

• Setki miliardów komórek nerwowych (neuronów) ;
• Niezliczona ilość połączeń mózgowych, które komunikują się ze sobą (connectome) ;
• Neuroprzekaźniki, które emitują sygnały do krótkotrwałego hamowania lub pobudzania aktywności elektrycznej między neuronami, zmieniając przepływ informacji w mózgu.

Nasz mózg otrzymuje w każdej sekundzie ogromną ilość informacji poprzez pięć zmysłów : są to bodźce. Aby funkcjonować optymalnie, nasz mózg nie może zachować wszystkich tych informacji, więc je porządkuje i większość z nich zapomina. Najnowsze badania, których wyniki są szeroko wykorzystywane w neuromarketingu, definiują poszczególne etapy pamięci :

• Pamięć sensoryczna,
• Pamięć robocza,
• Pamięć krótkotrwała,
• Pamięć długotrwała.

Pamięć sensoryczna

Informacje sensoryczne przechowywane w podstawowych obszarach mózgu są niezwykle ulotne. Pamięć wzrokowa trwa zaledwie ćwierć sekundy, pamięć zmysłów słuchowych najwyżej nieco ponad dwie sekundy. Jeśli bodziec zostanie uznany za nieistotny (np. drugie wskazówki zegara w polu widzenia), zostanie natychmiast wymazany z pamięci. Jeśli natomiast informacja ma być zachowana przez dłuższy czas, mózg zmieni swoje połączenia elektryczne (tworząc coś, co nazywa się śladem pamięciowym), tak aby informacja przeszła do pamięci roboczej. W ten sposób informacje przechodzą do obszarów wtórnych, gdzie są łączone, przechowywane i przetwarzane.

Pamięć robocza

Pamięć robocza pozwala na zatrzymanie informacji na tyle długo, by mogła zostać przetworzona; po przetworzeniu zostaje wymazana. Na przykład podczas dyktowania zachowujesz trzy ostatnie słowa, które wypowiadasz, tak długo, jak długo trwa ich zapisywanie, a następnie zapominasz je, gdy tylko zostaną zapisane. W podobny sposób jak wyżej, jeśli informacja musi być zachowana przez dłuższy czas, jest ona wtedy przenoszona do pamięci krótkotrwałej.

Pamięć krótkotrwała

Pamięć krótkotrwała pozwala zachować informacje przez kilka godzin, zanim zostaną one wymazane. Na przykład, rano wiesz, że musisz odebrać swoje dzieci ze szkoły tego wieczoru: informacja jest przechowywana w mózgu przez cały dzień, a następnie jest usuwana, jak tylko czynność (odebranie dzieci ze szkoły) została zakończona.

Pamięć długotrwała

Jeśli bodziec jest wystarczająco silny lub powtarzany, albo jeśli jest związany z silną emocją, to informacja ta przechodzi do pamięci długotrwałej. Bodźce związane z silnymi emocjami łatwiej tworzą „odcisk” i dlatego są łatwiej zatrzymywane w pamięci. Na przykład osoby w wieku pamiętającym zamachy z 11 września 2001 roku z pewnością pamiętają, gdzie się znajdowały, gdy dowiedziały się, że to wydarzenie miało miejsce. Pamięć długotrwała może trwać całe życie.

Jak możemy poprawić swoją pamięć ?

Jeśli chcemy zachować jak najwięcej z otrzymanych informacji, konieczne jest ich reaktywowanie, ponieważ utrwalenie informacji zależy od dwóch elementów :

• Czas,
• Technika.

Czas

Jeśli chodzi o element czasu, idealne czasy reaktywacji to : 1 dzień, 1 tydzień, 1 miesiąc, 3 miesiące i 4 miesiące.

Technika

Technika ta może polegać na samoocenie wiedzy, łączeniu różnych wiadomości (starych i nowych), a nawet na opracowywaniu tego, co właśnie zostało poznane.

Pamięć i wola

Pamięć nie jest związana z siłą woli. Wpływają na to pewne czynniki :

• Odpoczynek lub zmęczenie,
• Relaks lub stres,
• Dieta,
• Nawodnienie,
• Sport,
• Styl życia itp.

Skąd wiemy, czy nasza pamięć jest wzrokowa czy słuchowa ?

W rzeczywistej sytuacji osoby badane dostosowują się do rodzajów dostępnych informacji, na przykład wizualnych, jeśli patrzą na obraz, słuchowych, jeśli słuchają utworu muzycznego. Eksperymenty nad uczeniem się, w których próbowano ocenić hipotezę o preferencyjnych profilach wzrokowych lub słuchowych, wykazały, że nie uzyskuje się lepszych wyników, gdy typ dokumentu jest dostosowywany do „domniemanego” profilu podmiotu.

Która pamięć służy do odzyskiwania zapamiętanych informacji ?

Istnieją trzy sposoby odzyskiwania informacji z pamięci :

• Albo wycofanie jest natychmiastowe,
• Albo odbywa się to poprzez rozpoznawanie informacji wśród innych,
• Albo jest „zindeksowany”. Następnie polegamy na wskazówkach, aby przywołać informacje przechowywane w pamięci, polegając na wskazówkach wizualnych lub słuchowych. Ale w żadnym przypadku wskazówki te nie mają związku z trybem nabywania pamięci (słuchowym czy wzrokowym). Jest to abstrakcyjna rekonstrukcja z naszej pamięci.

Czy można poprawić pamięć ucznia ?

Wielu nauczycieli wciąż wierzy w mit o wzrokowych, słuchowych czy kinestetycznych profilach nauczania. W rzeczywistości obecnie wiadomo, że tak nie jest i te teorie zapamiętywania, oparte na tym czy innym profilu uczenia się, zostały porzucone. Wspólna stymulacja wzrokowa i słuchowa wydaje się bardziej skuteczna. Ale przede wszystkim ważna jest stabilizacja zapamiętywania poprzez powtarzanie. Aby usprawnić naukę, konieczne jest regularne poprawianie. Najważniejsze, aby sieci neuronowe związane z uczeniem się wytrzymały w czasie, jest powtarzanie informacji. To nie jest zaskakujące. Nie ma w tym żadnej tajemnicy: aby się uczyć i zapamiętywać, trzeba nieustannie ćwiczyć !

Preferencyjne zapamiętywanie wzrokowe lub słuchowe jest więc mitem !

—-

Odniesienia bibliograficzne :

• Observatoire de la santé visuelle et auditive – Jean-François Camps, 17/11/2021

• Cerveau et apprentissage : si la formation devenait plus percutante ? – Akto

• Psycho Marketing, méthode basée sur la science et l’expérience – Stefan Lendi, Gereso